شش خطی 4
تاریکی، نادانی، شاگرد و استاد(Meng)

اسامی دیگر:

حماقت جوانی، نپختگی، تازه‌کار، کنجکاو، آموختن، نابالغی، رشد تربیت نشده، جوانی، کسب تجربه، ناآگاهی جوانانه، پوشاندن، حماقت، تاریکی

متن اصلی و تفسیر ای چینگ - تصویر شش خطی 4 - تاریکی، نادانی، شاگرد و استاد(Meng) از جدول یی چینگ

واکاوی و توضیح:

ریشه‌شناسی و مفهوم کلیدی:

«مِنگ» معانی گوناگونی دارد. در اصل، نام گیاهی بوده که به آسانی رشد می‌کند و همه جا را می‌پوشاند. به مرور، «مِنگ» به معنای «پوشاندن» نیز به کار رفت. در دورانی که شاه ون این شش‌خطی را نوشت، معنای «مِنگ» به «خِرَد» گسترش یافته بود. در آن زمان، کودک آموزش‌ندیده را «تونگ مِنگ» می‌نامیدند. «تونگ» به معنای کودک است و «تونگ مِنگ» نشان می‌دهد که عقل کودکْ پوشیده و کشف‌نشده است. آموزش دادن به کودک را «چی مِنگ» می‌خواندند که به معنای واقعی، «برداشتن پوشش» یا «آشکار کردن آنچه پنهان است» می‌باشد. همچنین محل آموزش کودک «تالار مِنگ» نامیده می‌شد. بنابراین، «مِنگ» نماد چشمه‌ی دانایی و گوهر پنهان و کشف‌نشده‌ای است که درون فرد بی‌تجربه، ناآگاه و خام نهفته است.

(گاهی پاسخ ای‌جینگ به سوالات تکراری و بی‌جا است.)

ساختارشناسی و درک نمادها:

ساختار این نگاره، آب در زیر کوه است. این چیدمان دو معنای کلیدی را در بر دارد:

  1. چشمه‌ی دانایی: آب زیر کوه، نماد همان چشمه‌ی نابودنشدنی و گوهر ذاتی است که در عمق وجود و زیر انبوهی از ناآگاهی و مقاومت‌های ذهنی (کوه) پنهان شده است. در نتیجه مسیر دست یابی به این گوهر درخشان در این وضعیت طی می‌شود.

  2. رابطه‌ی استاد و شاگرد: از منظری دیگر، کوه در بالا نماد استادی دانا، مسلط و آگاه است، در حالی که آب در پایین، نماد ذهن فعال اما تاریک و پر از هوس، افکار و احساسات است که نیاز به تربیت شدن دارد. مانند کودکی پرورش نیافته که وارد مسیر یادگیری می‌شود. از این رو به رابطه‌ی دوسویه‌ی شاگرد و استاد می‌پردازد.

پس گرچه آب (نفس پرورش‌نیافته و ذهن ناآگاه) می‌تواند ایجاد فشار، سختی و خطر کند، اما این تکاپوی درونی، ریشه در همان گوهر دانایی دارد و در واقع، مسیر رسیدن به آگاهی و اشراق را نشان می‌دهد.

ماجرای موسی(ع) و خضر(ع) یا داستان سیمرغ در «منطق‌الطیر» عطار نیشابوری که در جستجوی کوه قاف هستند، ناآگاهی اولیه، خواستن و استقامت در راه دانستن را نشان می‌دهند: «هر چه رویید از پی محتاج رست / تا بیابد طالبی چیزی که جست.»

ویژگی‌های ذهنی-عملکردی:

ساختار کوه بر فراز آب به ما می‌آموزد که چگونه در مسیر یادگیری قدم بگذاریم:

  • برای استاد: باید چون کوهی آگاه، سنجیده، صبور و استوار باشد. اینگونه می‌تواند مسیر پرورش ذهنِ پرتکاپوی شاگرد را فراهم کند.

  • برای شاگرد: شاگرد می‌بایست همچون آب، صادقانه و با خلوص به دنبال آموختن باشد و با استقامت خود، مسیر یادگیری و پرورش ذهن را طی نماید.

این همکاری است که امکان شکوفایی آن چشمه‌ی دانایی درون و تبدیل ذهن خام به ذهنی تربیت شده را فراهم می‌سازد.

معرفی، سنجش، تصویر و خطوط بر اساس توضیحات ریچارد ویلهلم

معرفی شش خطی

این شش‌خطی ما را یاد جوانی خام یا شاگردی تازه وارد (نادانی ناشی از بی‌تجربگی) می‌اندازد و راه غلبه بر آن را نشان می‌دهد.
آب چیزی است که لزوماً جاری است و هنگامی که در بهار جریان میابد، در ابتدا نمی‌داند به کجا خواهد رفت. اما پایداری او در مسیر و پر کردن هر چاله و عبور از هر مانع، او را در مسیرش به سمت دریا موفق می‌کند.

سنجش شش‌خطی:

از «ون‌وانگ (شاه ون)» نگارنده‌ی ای‌جینگ (~سده‌ی نه تا یازدهم پیش از میلاد)

حماقت جوانی موفقیت با خود دارد. این من نیستم که به دنبال جوان احمق می‌گردم. این جوان احمق است که به دنبال من می‌گردد. در اولین پرسش او را مطلع کردم. اگر او دو یا سه بار پرسش کند، این اصرار بیش از حد است. اگر او بیش از حد مُصِر باشد، من به او هیچ اطلاعاتی نمی‌دهم. استقامت به پیش می‌برد.
-----
اویی چی‌شو: تاریکی. عبور کردن. اینطور نیست که من در جستجوی نادان باشم؛ نادان جویای من است. اولین مشورت آگاه می‌کند، دومین و سومین بار ابهام ایجاد می‌کنند. ابهام آگاه نمی‌کند. سودمندی در گرو درست بودن است.

ندانستن در جوانی بد نیست و باعث ‌می‌شود استادی باتجربه پیدا کنید که البته باید شیوه‌ی درست برخورد با استاد را رعایت کنید.
کسی که می‌داند نمی‌داند، به جستن استاد و دانستن می‌رود و آن را می‌یابد.
بدون تواضع و علاقه نمی‌توانید پذیرش کافی برای پیدا کردن استاد داشته باشید؛ تواضع و علاقه‌ای که ادب و احترام لازم را در شما ایجاد می‌کند.
این علت انتظار استاد است و باید صبر کند تا شاگرد از او بخواهد، به جای اینکه خود او پیش قدم شود. تنها اینگونه ساختار درست استاد و شاگردی در زمان و مکان مناسب شکل می‌گیرد.
پاسخ استاد باید روشن و دقیق باشد، طوری که از یک پنهان‌دان انتظار می‌رود. اینگونه پاسخ‌های استاد فرد را استوار می‌کند، تردیدهای او را از میان می‌برد و پایه‌ی تصمیم‌گیری‌های او قرار می‌گیرد.
اگر شک و تردید و پرسش‌های نامربوط ادامه پیدا کند، استاد آزرده می‌شود و پرسش‌هایی که برخاسته از شک هستند را پاسخ نمی‌دهد.
داشتن درستی و محکمی‌ تزلزل ناپذیر و یادگیری تدریجی و کامل نکات، موفقیتی واقعی را تضمین می‌کند.
این شش‌خطی تنها برای یک شاگرد نیست و رفتار مناسب استاد را هم نشان می‌دهد.

تصویر شش‌خطی:

منسوب به «کنفسیوس» (~سده‌ی ششم تا پنجم پیش از میلاد)

چشمه‌ای در پای کوه شروع به جوشیدن می‌کند: نگاره‌ی جوانی. به این ترتیب، انسان برتر در هر کاری که می‌کند شخصیتش را پرورش می‌دهد.
-----
اویی چی‌شو: زیر یک کوه، چشمه‌ای در تاریکی می‌جوشد. رهبران از رفتار مؤثر برای پرورش ویژگی‌های درونی استفاده می‌کنند.

یک چشمه موفقیتش را مدیون جاری شدن و پرهیز از رکود، به واسطه‌ی پر کردن هر چاله‌ای در طول مسیرش است.
به همین طریق برای رشد شخصیت خود مثل آب از چیزی بی‌تفاوت عبور نکنید و اندک‌اندک و استوار، همه‌ی جاهای خالی را پر کنید و به پیش روید.
---
این نشان از بیدار شدن شوق واقعی برای رسیدن به روشنایی است که از قلمرو غیر قابل درک هستی نشئت گرفته است. این شوق نابود شدنی نیست، درست مانند چشمه‌ای که باید جریان داشته باشد. تعهد به رهایی و روشنایی جهانی شامل همه می‌شود، درست مانند چشمه که آب گیاهان، حیوانات و انسان‌ها را تأمین می‌کند. باید از این شوق استفاده کرد و به پرورش ویژگی‌های درونی خود پرداخت. استادان نیز باید این فرصت به وجود آمده را غنیمت شمارند و از آن برای عبور دادن فرد از نادانی و بی‌تجربگی‌اش کنند.

گفتارهای شش خطی 4

مولوی: 

هر کجا دردی دوا آنجا رود / هر کجا فقری نوا آنجا رود ... هر کجا مشکل جواب آنجا رود / هر کجا کشتیست آب آنجا رود ... آب کم جو تشنگی آور بدست / تا بجوشد آب از بالا و پست ... مستمع چون تشنه و جوینده شد / واعظ ار مرده بود گوینده شد ... مستمع چون تازه آمد بی‌ملال / صدزبان گردد به گفتن گنگ و لال

هرکه در ره بی قلاووزی رود / هـر دو روز راه صدساله شـود ... هرکه تازد سوی کعبه بی دلیل / همچو این سرگشتگان گردد ذلیل ... هر که گیرد پیشه‌ای بی اوسـتا / ریشخنـدی شـد به شـهر و روسـتا

تجربه‌ها و سوالات 4

چقدر جالب بود من سوالم در رابطه با موفقیت در یک زمینه کاری و تحصیلی بود و دقیقا بهم گفت ک موفق میشی ... بیشتر

متن اصلی خطوط از «وو‌وانگ» (پسر شاه‌ون) و «دوک ژو» (برادر کوچک‌تر شاه‌ون)، که پس از درگذشت وی به کتاب افزوده شد
(~سده‌ی یازدهم پیش از میلاد)

خط اول:

ریچارد ویلهلم: برای رشد دادن نادان پیاده‌سازی نظم و مقررات هماهنگ و سودمند است. غل و زنجیر باید حذف شود. ادامه دادن به این شیوه سرافکندگی به بار می‌آورد.

اویی چی‌شو: برای به خود آوردن نادان، استفاده از تنبیه‌ها سودمند است؛ وقتی محدودیت‌ها آرام گرفتند(نرم‌تر شدند)، ادامه دادن به آن شیوه پشیمانی با خود دارد.

تفسیر خط اول

قانون آغاز آموزش است. جوان در بی‌تجربگی خود تمایل به بی‌ملاحظگی و بازیگوشی دارد. جدی بودن زندگی باید به او نشان داده شود. مقدار مشخصی به خود آمدن با به کارگیری قوانین محدود کننده چیز خوبی است. کسی که با بازیگوشی زندگی خود را به سر می‌برد هیچوقت به چیزی نمی‌رسد. به هر حال، مقررات نباید با تبدیل شدن به مشق و تکلیف به زوال و انحطاط برود. ادامه دادن به چنین شیوه‌ای تأثیر تحقیر آمیزی بر استاد می‌گذارد و قدرتش را می‌گیرد.

خط دوم:

ریچارد ویلهلم: با مهربانی (شکیبایی) مدارا کردن با نادان خوش‌اقبالی به بار می‌آورد. دانستن شیوه‌ی درست رفتار کردن با زنان خوش‌اقبالی به بار می‌آورد. پسر توانایی به عهده گرفتن مسئولیت خانه را دارد.

اویی چی‌شو: در آغوش گرفتن نادان خوب است(خط پنجم). گرفتن همسر خوب است(تمرینات). فرزند(ثمره‌ی آمیختن خرد و تمرینات)، سرپرست خانواده می‌شود.

تفسیر خط دوم

این خطوط مردی را به تصویر می‌کشد که قدرت بیرونی ندارد، اما قدرت ذهنی کافی برای تحمل بار مسئولیت‌هایش را دارد. او برتری درونی و قدرتی دارد که این توانایی را به او می‌دهد تا با مهربانی و نرمی، کاستی‌های ناشی از بی‌تجربگی و حماقت‌ را تحمل کند. این رویکردی است که باید نسبت به زنان به عنوان جنسیت ضعیف‌تر اتخاذ شود. فرد باید آن‌ها را درک کند و با روحیه‌ی جوانمردی و ملاحظه آن‌ها را به رسمیت بشناسد. تنها ترکیب این قدرت درونی با خویشتن‌داری بیرونی است که فرد را قادر می‌سازد تا مسئولیت هدایت یک جامعه‌ی بزرگ‌تر را به عهده بگیرد.

خط سوم:

ریچارد ویلهلم: دوشیزه‌ای (به همسری) نگیرید که وقتی مردی قوی دید از خود بی‌خود می‌شود. چیزی هماهنگ و سودمند نیست.

اویی چی‌شو: دختری را برای دیدن مرد ثروتمند نبرید، وگرنه خودش را گم می‌کند(اختیارش را از دست می‌دهد)، بدون اینکه هیچ منفعتی برای کسی داشته باشد.

تفسیر خط سوم

یک آدم ضعیف یا (جوانِ) نادان که به دنبال پیشرفت است، وقتی مثل یک برده از شخصیتی قوی پیروی می‌کند، فردیت خود را از دست می‌دهد. مثل دختری که وقتی مردی قوی می‌بیند سخت تلاش می‌کند توجه او را جلب کند. چنین رفتار دون مایه‌ای برای شاگرد یا استاد مناسب نیست. یک دختر هم باید تا زمانی که از او خواستگاری کنند صبر کند. نباید اینچنین دل‌باخت و پیشنهاد داد، و نه چنین پیشنهاداتی را پذیرفت.

خط چهارم:

ریچارد ویلهلم: گیر افتادن نادان‌ سرافکندگی به بار می‌آورد.

اویی چی‌شو: گرفتار در تاریکی(نادانی)، پر از پشیمانی.

تفسیر خط چهارم

برای (جوانِ) نادان بسیار ناامید کننده است که به خیالات واهی دل خوش کند. چنین تخیلاتی هر چه بیشتر شوند، سرافکندگی بیشتری در پی خواهند داشت. وقتی استادی با چنین شاگردی روبرو می‌شود، راهی جز رها کردن جوان خام به حال خودش برای مدتی ندارد. گاهی این تنها راه است.

خط پنجم:

ریچارد ویلهلم: بی‌تجربگی بچه‌گانه خوش‌اقبالی به بار می‌آورد.

اویی چی‌شو: نادانی معصومانه چشم‌انداز خوبی دارد.

تفسیر خط پنجم

کسی که بی‌ادعا و کودکانه به دنبال یادگیری باشد قطعاً در راه درست است؛ زیرا به کسی که متکبر نیست و خود را تابع استاد خود کرده قطعاً کمک خواهد شد.

خط ششم:

ریچارد ویلهلم: استفاده از خشونت در تنبیه نادان هماهنگ و سودمند نیست. تنها چیز هماهنگ و سودمند پیشگیری از تجاوزها است.

اویی چی‌شو: به نادانی حمله کنید. دزد بودن مفید نیست؛ دور کردن دزدان مفید است.

تفسیر خط ششم

بعضی مواقع تنبیه برای جوان نادانِ اصلاح ناپذیر لازم است. اما تنبیه ابزاری برای متعادل کردن زیاده‌روی‌های نامعقول است و نباید با خشم به کار گرفته شود. همچنین تنبیه باید برای بازگردانی نظم به امور استفاده شود و هرگز پایان کار نیست. این برای مسائل سازمانی یا حکومتی هم صادق است و تنبیه و مجازات، تنها ابزاری بازدارنده برای بازگردانی امنیت و آرامش است.