لوح زمرد هرمس تریسمجیستوس یا همان ادریس نبی


لوح زمرد هرمس تریسمجیستوس سنگ نوشته‌هایی از هرمس یا همان ادریس نبی در فرهنگ اسلامی است که در بابل یا بین النهرین امروزی(بخش ترکیه‌ی آن) یافت شده و به بیان حقایق آفرینش، تعالی و کیمیاگری(رشد آگاهی، تبدیل خاک و مس وجود به زر و طلا، و رسیدن به کمال) پرداخته است.
تریسمجیستوس یا ترایسبورن به معنای سه بار متولد شده است که افسانه‌های زیادی در موردش نقل شده اما معقول ترینش را می‌توان آگاه به سه سطح آفرینش دانست که می‌تواند همان ملک، ملکوت و جبروت در حکمت اسلامی باشد.
برخی هرمس را از مغان و بزرگان ایران باستان، و برخی نیز او را استاد استادان، استاد اعظم و بزرگترین مغ می‌دانند.

لوح زمرد هرمس تریسمجیستوس

جابر بن حیان پدر علم شیمی و اسحاق نیوتن فیزیکدان پیشگامان ترجمه‌ی لوح زمرد هرمس

اولین و مشهورترین نمونه‌ی ترجمه شده‌ی لوح زمرد مربوط به جابر بن حیان پدر علم شیمی و شاگرد امام جعفر صادق(علیه السلام) که در جلد دوم کتاب «اسطقس الاس علی رأی الفلاسفه» آورده شده است.
نمونه‌ای از ترجمه‌ی اسحاق نیوتن از لوح زمرد نیز ارائه شده که به عنوان اولین برگردان‌های لوح زمرد به انگلیسی شناخته می‌شود که متنی دقیق است و نشان از نگاه عمیق و عرفانی این فیزیکدان انگلیسی دارد.
ارتباط اسحاق نیوتن فیزیکدان با لوح زمرد مانند ارتباط هم دوره‌ی او لایبنیتس با ای جینگ(یی چینگ، ای چینگ) جالب و قابل تأمل است.
متن انگلیسی نیز ارائه شده تا شاید شما نیز خود بخواهید در متن ترجمه نشده تأمل کنید.


  • لوح زمرد هرمس ترجمه‌ی جابر بن حیان(۱۰۰ش یا ۱۹۴ش) :

  • هستنی بیگمان(۱) که شکی در آن نیست:
  • به راستی که بالا از پایین، و پایین از بالاست
  • کارهای شگفت انگیزی از یک، چنانچه همه‌ی چیزها از یک بوده است
  • پدرش خورشید(ینگ، روح، ملکوت، اثر گذار) و مادرش ماه(یین، ماده، ملک، تأثیر پذیر) است
  • زمین آن را در شکمش حمل کرد، و باد او را در شکم خوراک داد
  • و آتش زمین شد
  • زمین را از لطایف خوراک دهید
  • با نیرویی نیرومند از زمین به آسمان توان رفت
  • و اینگونه بر بالا و پایین تسلط یافت

  • ۱- «حق» به معنای جزء پایدار هر چیز است

  • جابربن حیان پدر علم شیمی
  • [جابر بن حیان -اسطقس الاس علی رای الفلاسفه. جلد دوم ]

مفاهیم مشترک بنیادین ای جینگ و رشد فردی در لوح زمرد هرمس

در ای جینگ، شش خطی از پایین به بالا ساخته شده است که فرآیند رشد و حرکت از زمین به سمت آتش یا نور اولیه‌ای را نشان می‌دهد که خلقت از آن آغاز شده است. این فرآیند در مفهوم رشد فردی و رسیدن به اشراق به معنای جدا شدن از آنچه که نیستیم، یعنی فاصله گرفتن از افکار، احساسات و خیالاتی است که به زمین یا بدن تعلق دارند. این مفهوم در ترجمه‌ی نیوتون از لوح زمرد هرمس که در پایین آورده شده از لوح زمرّد با اشاره به «جدایی زمین از آتش و زمخت از لطیف» به وضوح نشان داده شده است.

در ای جینگ، کسی که توانسته این فرآیند را کامل کند، انسانی برتر است که از تمام ساختارهای شش‌گانه‌ی آفرینش عبور کرده، شش سطح مسیر آگاهی که در شش خطی ۱ به آن پرداخته شده را طی کرده و خالص شده است. او توانسته نور درونی خود که منشأ هستی است را به صورت تجربی بشناسد و به تمام حالت‌ها و وضعیت‌های به ظاهر گوناگون زندگی آگاه شود و اینگونه نگاه و رفتار هماهنگ با هر وضعیت را درک می‌کند. چنین کسی است که می‌تواند دیگران را نیز به هماهنگی با راه زندگی برساند

در واقع، با استفاده از ای جینگ و شناخت مفاهیم کلی و جزئی آن، ما سعی در شناخت چگونگی پیمودن این مسیر و همچنین درک این نگاه‌ها و رفتارهای هماهنگ با هر وضعیت درونی یا بیرونی داریم تا از آسیب یا ناهماهنگی با جریان زندگی دور شویم و به سمت سود بردن، هماهنگی و انرژی بیشتر (آتش، نور و ...) نزدیک‌تر شویم.

  • ترجمه اسحاق نیوتن از لوح زمرد هرمس(۱۶۸۰ میلادی):

  • ۱- این حقیقتی خالی از دروغ، قطعی و برترین است!
  • ۲- همان که در پایین است در بالا هم هست، و همان که در بالاست در پایین هم هست و (این‌ها از برای این است که) شگفتی‌های آن یگانه‌ی یکتا را به انجام رسانند.
  • ۳- و اینچنین است که همه چیز از یک و تعمق آن یک(فکر یا اراده‌ی خدا) برخاسته: از این رو همه چیز زاده‌ی آن یکتا و سازگار(با او) است.
  • ۴- خورشید پدرش، ماه مادرش، باد در شکم حاملش، و زمین پرستارش است،
  • ۵- پدر تمام بی‌نقصی‌ها در تمام جهان اینجاست.
  • ۶- نیرو و قدرتش کامل است اگر به زمین تبدیل شود.
  • ۷- جدا کن زمین را از آتش، زمخت را از لطیف، به زیبایی و با تلاشی بسیار.
  • ۸- او از زمین به آسمان رفته و از آسمان به زمین می‌آید و (اینگونه) دارای نیروی همه‌ی چیزهای برتر و پست می‌شود.(به کمال می‌رسد.)
  • ۹- اینگونه دارای شکوه و درخشش همه‌ی جهان، و به دور از تمام تاریکی‌ها می‌شوید. -- (الله ولی الذین آمنوا یخرجهم من الظلمات الی النور - بقره : ۲۵۷)
  • ۱۰- قدرت آن بالاتر از هر قدرتی است. زیرا نرمی هر چیزی را شکست می‌دهد و به هر چیز زمخت و سفتی نفوذ می‌کند.
  • ۱۱- اینگونه دنیا آفریده شد.
  • ۱۲- دریافت‌های تحسین برانگیزی اینجا هست و از اینها به دست می‌آید که معنا و فرآیندش گفته شد.
  • ۱۳- به همین دلیل من هرمس سه گانه(سه بار متولد شده) نامیده می‌شوم، که دارای هر سه سطح دانایی تمام هستی هستم.
  • ۱۴- آنچه را درباره عملکرد خورشید گفته‌ام به انجام رسیده و پایان یافته است.(شاید منظور این است که پایین آمدن کامل شده و باید فرآیند بالا رفتن و جدا شدن زمین از آتش وجودمان را طی کنیم.)
  • [دابز ۱۹۸۸: ۱۸۳-۴]

مفاهیم مشترک لوح زمرد هرمس با قرآن (کمال و تزکیه)

مفهوم کمال

مفهومی که در دو سطر پایانی ترجمه‌ی جابربن حیان به آن اشاره شده

  • با نیرویی نیرومند از زمین به آسمان توان رفت
  • و اینگونه بر بالا و پایین تسلط یافت
و همچنین این بخش از لوح زمرد، ترجمه‌ی اسحاق نیوتن

  • ۸- او از زمین به آسمان رفته و از آسمان به زمین می‌آید و (اینگونه) دارای نیروی همه‌ی چیزهای برتر و پست می‌شود.
  • ۹- اینگونه دارای شکوه و درخشش همه‌ی جهان، و به دور از تمام تاریکی‌ها می‌شوید.
مفهومی است که در مفاهیم ادیان ابراهیمی مثل اسلام و همچنین سایر کتاب‌ها و ادیان آسمانی مثل ای جینگ به آن پرداخته شده و نمونه‌ای از آن در مقاله‌ی کتاب ای جینگ(یی چینگ، ای چینگ) اسلام و ایران از قول عارف قرن هفتم عزیز الدین نسفی آورده شده است.(مفهوم کمال)

مفهوم تزکیه

همچنین مفهومی که در موارد زیر آمده

  • ۷- جدا کن زمین را از آتش، زمخت و ناخالص را از نازک و نرم، به زیبایی و با تلاشی بزرگ(جدی و بسیار). - نیوتن
  • با نیرویی نیرومند از زمین به آسمان توان رفت - جابربن حیان
می‌تواند هم معنی با :
قطعا هر كس آن را پاك گردانيد(نفس را که در آیه‌ی قبلی به آن اشاره شده است.) رستگار شد.
قَدْ أَفْلَحَ مَنْ زَكَّاهَا ﴿۹﴾

و هر كه آلوده‌اش ساخت قطعا درباخت
وَقَدْ خَابَ مَنْ دَسَّاهَا﴿۱۰﴾
آیه‌ی ۹ سوره‌ی شمس - قرآن کریم
قطعا هر كس پاكى پيشه كرد، رستگار شد.
قَدۡ أَفۡلَحَ مَن تَزَكَّىٰ﴿۱۴﴾

[و هم چنين هر كسى كه] نام پروردگار خود را ياد كرد و نماز گزارد
وَذَكَرَ ٱسۡمَ رَبِّهِۦ فَصَلَّىٰ ﴿15﴾
آیه‌ی ۱۴ سوره‌ی اعلی - قرآن کریم
باشد.

تزکیه از ماده «زـ ک ـ و» و در لغت به معنای استوار ساختن و دور کردن شئ از عیب و کاستی و ایجاد رشد، برکت و طهارت در آن یا به معنای دور دانستن شئ از عیوب و گواهی به پاکی و طهارت آن است.
تفاوت تزکیه با تطهیر و تهذیب در این است که در تطهیر دستیابی به «طهارت» در برابر «رجس» و در تزکیه کنار زدن آنچه باید کنار گذاشته شود و در تهذیب، حاصل شدن صلاح و خلوص، مورد نظر است.
تزکیه به صورتهای گوناگون بیش از ۲۰ بار در قرآن به کار رفته و افزون بر آن از واژه‌ها و موضوعات دیگر مرتبط با تزکیه نیز استفاده شده است.
توضیح واژه‌ی تزکیه برگرفته از توضیحات بخش دانشنامه‌ی اسلامی در سایت آبادیس است.


متن‌های اصلی نوشته‌ی جابربن حیان و اسحاق نیوتن از لوح زمرد هرمس تریسمجیستوس

همچنین می‌توانید از صفحه‌ی سکرت تکستز (متون مقدس) برای دسترسی به ترجمه‌های بیشتر انگلیسی و توضیحاتی در مورد آن استفاده کنید.

متن عربی ترجمه‌ی جابر بن حیان از لوح زمرد هرمس(۱۰۰ش یا ۱۹۴ش)

  • حقا يقينا لا شك فيه
  • إن الأعلى من الأسفل والأسفل من الأعلى
  • عمل العجائب من واحد كما كانت الأشياء كلها من واحد
  • وأبوه الشمس وأمه القمر
  • حملته الأرض في بطنها وغذته الريح في بطنها
  • نار صارت أرضا
  • اغذوا الأرض من اللطيف
  • بقوة القوى يصعد من الأرض إلى السماء
  • فيكون مسلطا على الأعلى والأسفل

متن انگلیسی ترجمه اسحاق نیوتن از لوح زمرد هرمس(۱۶۸۰ میلادی)

  • Translation of Issac Newton c. 1680.

  • 1) Tis true without lying, certain & most true.
  • 2) That wch is below is like that wch is above & that wch is above is like yt wch is below to do ye miracles of one only thing.
  • 3) And as all things have been & arose from one by ye mediation of one: so all things have their birth from this one thing by adaptation.
  • 4) The Sun is its father, the moon its mother,
  • 5) the wind hath carried it in its belly, the earth its nourse.
  • 6) The father of all perfection in ye whole world is here.
  • 7) Its force or power is entire if it be converted into earth.
  • 7a) Seperate thou ye earth from ye fire, ye subtile from the gross sweetly wth great indoustry.
  • 8) It ascends from ye earth to ye heaven & again it desends to ye earth and receives ye force of things superior & inferior.
  • 9) By this means you shall have ye glory of ye whole world & thereby all obscurity shall fly from you.
  • 10) Its force is above all force. ffor it vanquishes every subtile thing & penetrates every solid thing.
  • 11a) So was ye world created.
  • 12) From this are & do come admirable adaptaions whereof ye means (Or process) is here in this.
  • 13) Hence I am called Hermes Trismegist, having the three parts of ye philosophy of ye whole world.
  • 14) That wch I have said of ye operation of ye Sun is accomplished & ended.
  • [Dobbs 1988: 183-4.]

تأثیر استفاده از ای جینگ(یی چینگ، ای چینگ) در زندگی

استفاده‌ی روزمره و متداول از ای جینگ کمک می‌کند با نگاه درست و عاقلانه در زندگی آشنا شویم و کم کم نگاه درست به هر وضعیت درونی و بیرونی را بیاموزیم.
در واقع موارد بسیار نادری هست که ای جینگ مستقیماً توصیه می‌کند کاری را انجام دهید یا از آن پرهیز کنید.
ای جینگ یک مشاور است که به ما کمک می‌کند وضعیت درونی و بیرونی را واکاوی کنیم تا دید دقیق، روشن و همه جانبه‌ای از آنچه در جریان است پیدا کنیم، و ببینیم ادامه دادن با چنین نیت، فکر و رفتاری باعث می‌شود در چه مسیری قدم برداریم، و با ادامه دادن در آن مسیر به کجا خواهیم رسید.
سپس از آنها استفاده کنیم تا شناخت بهتری از خود و زندگی پیدا کنیم و تصمیماتی عاقلانه(هماهنگ) بگیریم.