کوه (گِن ☶): هنر ایستایی، مشاهده و تشخیص درست

در میان هشت سه‌خطی (باگوآ)ی ای‌جینگ، سه‌خطی کوه (گِن 艮) به عنوان نماد سکون، توقف و درون‌نگری جایگاهی بی‌همتا دارد. اما سکون کوه، سکونی مرده و بی‌حاصل نیست؛ بلکه ایستایی آگاهانه‌ای است که به واسطه‌ی بینش و آگاهی به دست آمده است. این مقاله به کاوش در ژرفای طبیعت این سه‌خطی، برهمکنش نیروهای یین و یانگ در آن، و بازتاب آن در مکاتب عرفانی شرق می‌پردازد.

صراحت کوه

<undefined>از آنجا که کوه حالتی از روان را نشان می&zwnj;دهد که آگاهی از افکار و احساسات جدا شده و دیگر با آن&zwnj;ها یکی نیست، همینطور در عین این فاصله، درون ذهن خالی و ساکن است، تشخیص درست، بدون توجه به قضاوت یا خوشایند دیگران را به ارمغان می&zwnj;آورد. این از این رو است که فرد دچار توجه و یکی شدن با افکار بیهوده&zwnj;ای که قضاوت دیگران را مهم و ارزشمند می&zwnj;داند نمی&zwnj;شود.</undefined>

کوه در قله خرد: نماد حکیم و عارف کامل

ینگ بالایی در کوه نماد فرد خردمند، حکیم یا عارف کامل است که به کمال معرفت رسیده است.<ul style="list-style-type: disc;"><li>در شش&zwnj;خطی ۴ که نادانی جوانی و یادگیری از استاد را نشان می&zwnj;دهد، خط بالای کوه استاد کاملی است که منشأ آگاهی به حساب می&zwnj;آید.</li><li>در ۱۸ قله&zwnj;ی کوه کسی را نشان می&zwnj;دهد که از تمایلات مادی رها شده، گرایشی به مقام&zwnj;های دنیوی ندارد و در این راستا، دیگر به ثروتمندان و قدرتمندان اعتنایی نمی&zwnj;کند.</li><li>در شش&zwnj;خطی ۲۲ قله&zwnj;ی کوه به اوج زیبایی و آراستگی رسیدن فرد را به واسطه&zwnj;ی اوج سادگی و بی&zwnj;رنگی نشان می&zwnj;دهد.</li><li>در شش&zwnj;خطی ۲۶ نیز که مهار کردن نیروی خلاق برای رشد درونی را نشان می&zwnj;دهد؛ کوه مهارکننده&zwnj;ی این نیروی بالقوه&zwnj;ی درونی است و قله&zwnj;ی کوه فردی را نشان می&zwnj;دهد که به مقام استادی در این فرآیند رسیده است.</li><li>خط بالای کوه در شش&zwnj;خطی ۲۷ که به تغذیه&zwnj;ی جسم و روح می&zwnj;پردازد نیز منشأ خوراک رساندن و پرورش دادن است.</li></ul>در تمام این موارد، کوه حالتی از روان را نشان می&zwnj;دهد که فرد به واسطه&zwnj;ی فاصله گرفتن آگاهی از افکار و احساسات توانسته از تعلقات و هیجانات فاصله بگیرد و از موضعی بالا و آگاهانه به زندگی بنگرد.

تضاد مکمل: کوه و تندر

تندر (☳) با یک خط ینگ در پایین، نماد حرکت ناگهانی، انفجار، شوک و حرکت الهامی در لحظه است. این دقیقاً نقطه مقابل کوه (☶) با ینگ در بالا است.<ul><li>تندر (جِن): سکون سطح و حرکت در عمق. نور آگاهی از پایین وارد می&zwnj;شود، افکار و احساسات را بیرون می&zwnj;ریزد یا به پیش می&zwnj;راند و جهان را متحول می&zwnj;کند. در این حال اگر فرد بتواند بیرون از افکار و احساسات که با دو یین بالایی نشان داده شده همراه نشود و در ینگ ابتدایی و آغازین که نماد آگاهی بنیادین است بماند، می&zwnj;تواند سکون در عین حرکت را حفظ کند و هماهنگ با ذات عمل کند.</li><li>کوه (گِن): سکون درونی که حرکت در بینش و آگاهی را ایجاد می&zwnj;کند. در کوه سکون به کمک حرکت می&zwnj;آید و باعث می&zwnj;شود حرکات آگاهانه، دقیق و درست باشند.</li></ul>این دو، یک چرخه کامل را تشکیل می&zwnj;دهند. حتی در خود شش&zwnj;خطی تندر (۵۱ - جِن)، فرد برای رویارویی با &quot;تندر روی تندر&quot; (یعنی بزرگ&zwnj;ترین شوک&zwnj;ها و بحران&zwnj;ها) باید به همان حالت &quot;سکون و ذهن&zwnj;آگاهی&quot; کوه مجهز باشد. به این ترتیب می&zwnj;تواند &laquo;همچون کسی باشد که وقتی تندر تا صد فرسنگی طنین&zwnj;انداز می&zwnj;شود، جام شراب و قاشق از دستانش نمی&zwnj;فتد&raquo;. این نشان می&zwnj;دهد که حرکت اصیل، از سکون زاییده می&zwnj;شود و سکون اصیل، آماده&zwnj;ساز حرکت است.

کوه در شبکه سه‌خطی‌ها: برهمکنش‌های استراتژیک

<ul><li>کوه و زمین (گِن و کُن ☷): وقتی سکون کوه از تسلیم و انعطاف زمین سرچشمه بگیرد، فرد می&zwnj;تواند به راحتی &quot;بارهای اضافی&quot; را رها کند و به سبکی برسد.</li></ul><ul><li>کوه و آب (گِن و کان ☵): توقف و درون&zwnj;نگری کوه، راه را برای ارتباط با عمق و intuition ناخودآگاه (نماد آب) باز می&zwnj;کند. این رابطه، &quot;خرد نفوذگر&quot; را ایجاد می&zwnj;کند.</li><li>کوه و باد/چوب (گِن و سون ☴): پس از توقف و تمرکز نیروها (کوه)، اقدام بعدی (سون) می&zwnj;تواند با دقت و نفوذ بیشتری مانند باد، به سوی هدف جریان یابد.</li></ul>

پیوند با عرفان و مکاتب فلسفی

انرژی کوه، ستون فقرات بسیاری از تعالیم عرفانی شرق است.<ul><li>دائوئیسم و لائودزو: در &quot;دائو ده جینگ&quot; به طور مکرر بر ارزش سکون و نرمی تأکید شده است: &quot;باشد که ساکت و آرام شوی تا هزاران چیز خود به خود تغییر کنند.&quot; کوه نماد &quot;وو-وی&quot; (عمل بدون عمل) است؛ ایستادگی بی&zwnj;تلاش که همه چیز را به انجام می&zwnj;رساند. لائودزو می&zwnj;گوید: &quot;دانای کهن، بی&zwnj;حرکت سفر می&zwnj;کند.&quot; این سفر، سفر درونی است.</li><li>ذن بودیسم: ارتباط کوه با ذن عمیق است. حالت &quot;ذهن آغازگر&quot; (Shoshin) در ذن، دقیقاً همان حالت خالی&zwnj;بودن درونی (یین&zwnj;های پایین) و آگاهی ناظر و بی&zwnj;پیرایه (یانگ بالایی) است. مراقبه ذن (Zazen) همان &quot;نشستن به مثابه کوه&quot; است&mdash;ناظر بر آمد و شد افکار، بدون چسبیدن به آن&zwnj;ها. کوآن&zwnj;های معروف ذن نیز برای ایجاد &quot;توقف&quot; بزرگ در ذهن و ایجاد شکاف برای روشن&zwnj;اندیشی طراحی شده&zwnj;اند.</li><li>عرفان اسلامی و مسیحی: مفهوم &quot;خلوت&zwnj;گیری&quot; و &quot;عزلت&quot; برای تزکیه نفس در این سنت&zwnj;ها، بازتابی از انرژی کوه است. عارف با توقف از تعلقات دنیوی (ینگ مقاوم در برابر بیرون) و خالی کردن دل از غیر (یین&zwnj;های درون)، به &quot;معرفت و آگاهی حقیقی&quot; می&zwnj;رسد.</li></ul>

جمع‌بندی نهایی

سه&zwnj;خطی کوه، تنها یک نماد برای توقف ساده نیست. آن یک دروازه است. دروازه&zwnj;ای از فعالیت بیرونی به درون&zwnj;نگری، از پرحرفی به سکوت، و از عمل اجباری به &quot;عمل خودبخود&quot; (زی&zwnj;ران) متعالی. این سه&zwnj;خطی به ما می&zwnj;آموزد که گاهی پایدارترین و نافذترین حرکت، در ساکن&zwnj;ترین حالت نهفته است. هنر &quot;ایستادن چون کوه&quot; پایه&zwnj;ای است برای &quot;جریان یافتن چون آب&quot; و &quot;حرکت کردن چون تندر&quot;. این است راز نهایی برهمکنش یین و یانگ در دل طبیعت و روح انسان.<undefined><br></undefined>